بازار بورس و تابلوی اصلی آن
بورس و اوراق بهادار، تابلوها و بازارهای مختلفی دارد. بازار اول که درباره شرکت های دارای سهام شناور بالاتر و بزرگ تر است و خود برخوردار از دو تابلوی اصلی و فرعی است. بازار دوم هم برای شرکت های به نسبت کوچک تری است که سرمایه ثبت شده این شرکت‌ها کمتر از ۵۰ میلیارد تومان است. این سه تابلو، درباره معاملات سهام است، ولی بورس برخوردار از بازارهای دیگری تیز است؛ بازار اوراق مشتقه، بازار اوراق بدهی، بازار صندوق های قابل معامله و….
ما برای الان به تابلوهای اوراق مشتقه ، بدهی و صندوق ها کاری نداریم و مبحث اصلی ما در اینجا درباره سهام است. جدول زیر، به خوبی بیان می‌کند که شرکت های درج شده در تابلوهای گوناگون بازار بورس چه تمایز هایی با یکدیگر دارند. نخست شرکت ها جهت پذیرش در بازار بورس، می‌بایستی شرایط عمومی داشته باشند در غیر این صورت بایستی تا قید بازار بورس را بزنند یا به عبارتی سراغ فرابورس بروند. این شرایط عمومی که در تصویر جدول ذیل هم آمده، درباره سودآور بودن و وضعیت مالی شرکت و کیفیت گزارش حسابرس مستقل از وضعیت مالی شرکت است، ولی در خصوص فاکتورهای اختصاصی، مهم ترین مورد، مبلغ سرمایه شرکت است.
شرکت هایی با بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه ثبت شده این توانایی را دارند تا برای حضور در تابلوی اصلی بازار اول بورس تهران درخواست بدهند، ولی دیگران می‌بایستی تا سراغ بازار دوم یا تابلوی فرعی بروند.
تفاوت تابلوی فرعی و تابلو اصلی (بازار اول و دوم)
شرایط شرکت‌ها برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس
همانطور که تا به اینجا گفته شد، خود بازار بورس به دو زیر مجموعه بازار اول و دوم تقسیم میشود و همچنین بازار اول نیز خود به تابلوی اصلی و فرعی بورس، تقسیم میشود. در واقع سازمان بورس اوراق بهادار تهران، به دلیل اینکه بتواند نظم خاصی در شرایط بازار با توجه به شرایط مختلفی نظیر: نقدشوندگی سهام، میزان ریسک‌پذیری، شفافیت و ایجاد رقابت میان هیات مدیره شرکت‌ها برای قرارگیری در تابلوی اصلی بازار اول بورس، تقسیم‌بندی خاصی را میان بازارها انجام داد. این تقسیم‌بندی تابلوی فرعی و اصلی بورس، نیازمند یک‌سری شرایط خاصی است که به آن‌ها میپردازیم.
ماده ششم بازار بورس اوراق بهادار تهران: شرایط خاصی که شرکت‌های سهامی عام برای حضور در تابلوی اصلی بازار اول بورس باید داشته باشند عبارت است از:
• شرکت حتما بیش از ۵۰ درصد سهام خود را سهامی عام کرده باشد. توجه کنید که حتی اگر شرکت یک درصد نیز بیش از پنجاه درصد را سهامی عام کند، شرایط پذیرش را خواهد داشت. همچنین باید حداقل سرمایه ثبت شده یک هزار میلیارد ریال را در دسترس داشته باشد.
• هیچگونه امتیاز خرید و فروشی برای هیچ یک از سهامداران قائل نشود و تمامی سهام شرکت به‌صورت عادی و عادلانه خرید و فروش شود.
• یکی دیگر از شرایط ثبت شرکت در تابلوی اصلی بازار اول، این است که شرکت بیش از ۱۰۰۰ سهامدار داشته باشد و حداقل بیست درصد از سهام شرکت به‌صورت شناور باشد. این بدان معنی است که حداقل نقدشوندگی ۲۰ درصدی در تابلوی اصلی بازار اول بورس ضروری است. همچنین زمانی که شرکت شرایط پذیره نویسی و عرضه اولیه شدن را طی کند، به خودی خود بیش از ۱۰۰۰ سهامدار را خواهد داشت و تنها نیاز دارد تا نقدشوندگی خود را به بیش از ۲۰ درصد برساند.
• قانون دیگر در این زمینه، این است که شرکت باید حداقل ۳ سال از فعالیت خود در صنعت را بدون مشکل و توقف گذرانده باشد. همچنین از منصوب شدن اعضای اصلی هیئت مدیره نیز حداقل شش ماه باید گذشته باشد.
• شرکت باید همواره در سه دوره آخر پذیرش خود سودآور باشد و افق روشنی را برای خود داشته باشد. منظور از افق روشن، تداوم سودآوری یا افزایش تولید و فروش است.
• همچنین شرکت باید بر اساس گزارشات حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی کل، حداقل ۳۰ درصد باشد. این قانون موجب خواهد شد تا سودآوری شرکت تا چندین سال حداقل حفظ شود.
شرایط شرکت ها برای پذیرش در تابلوی فرعی بازار اول بورس
• شرکت حتما بیش از ۵۰ درصد سهام خود را سهامی عام کرده باشد. توجه کنید که حتی اگر شرکت یک درصد نیز بیش از پنجاه درصد را سهامی عام کند، شرایط پذیرش را خواهد داشت. همچنین باید حداقل سرمایه ثبت شده، پانصد میلیارد ریال را در دسترس داشته باشد.
• حتما باید تعداد سهامداران شرکت به بیش از ۷۵۰ نفر برسند. علاوه بر این، حداقل ۱۵ درصد از سهام شرکت، جرو سهام شناور در تابلوی فرعی بورس باشد. در اینصورت امکان نقدشوندگی سهام به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند، اما به هر حال مانند تابلوی اصلی بازار اول بورس نیستند.
• همچنین در این شرکت ها، نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی کل باید حداقل ۲۰ درصد باشد. توجه کنید که هرچه عدد حقوق صاحبان سهام به دارایی کل نزدیکتر باشد، به معنای عملکرد بهتر شرکت در رشد و سودآوری است.
• نکته مهم دیگر درباره سهام شرکت‌های تابلوی فرعی بازار اول بورس، این است که مانند تابلوی اصلی بازار اول، باید سه سال از فعالیت آن‌ها در صنعت بدون توقف و مشکل گذشته باشد و همچنین از منصوب شدن حداقل دو نفر از اعضای هیات مدیره شرکت مذکور، شش ماه گذشته باشد.
• همچنین سهامی که در این تابلو قرار می‌گیرد، باید دارای حداقل یک بازارگردان باشد تا سهام شرکت دچار سفته بازی و رانت نشود.
• عدم وجود سابقه کیفری برای اعضای اصلی هیات مدیره شرکت‌ها و همچنین عدم داشتن زیان انباشته برای ورود به بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران، الزامی است.
شرایط شرکت ها برای پذیرش در بازار دوم بورس
• شرکت حتما بیش از ۵۰ درصد سهام خود را سهامی عام کرده باشد. همچنین باید حداقل سرمایه ثبت شده دویست میلیارد ریال را در دسترس داشته باشد.
• حتما باید تعداد سهامداران شرکت به بیش از ۲۵۰ نفر برسند. علاوه بر این، حداقل ۱۰ درصد از سهام شرکت، جزو سهام شناور در تابلوی فرعی بورس باشد. توجه کنید که هر چه از سمت تابلو اصلی بورس فاصله بگیرید، میزان ریسک‌پذیری نیز در سرمایه‌گذاری به همان میزان افزایش پیدا می‌کند.
• همچنین در این شرکت‌ها، نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی کل باید حداقل ۱۵ درصد باشد.
• علاوه بر این، حداقل دو سال از سابقه حضور در صنعت بدون توقف را پشت سر گذاشته باشد و همچنین در طی این مدت، فعالیت آن تنها در همان صنعت باشد.
• همچنین سهامی که در این تابلو قرار می‌گیرد، باید دارای حداقل یک بازارگردان باشد تا سهام شرکت دچار سفته بازی و رانت نشود.
• شرکت باید همواره در دوره آخر پذیرش خود سودآور باشد و افق روشنی را برای خود داشته باشد. توجه داشته باشید که در تابلوی فرعی و اصلی بورس، شرکت باید در سه دوره سودآوری داشت.
• عدم وجود سابقه کیفری برای اعضای اصلی هیات مدیره شرکت‌ها و همچنین عدم داشتن زیان انباشته برای ورود به بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران، الزامی است.
فرابورس
شرکت فرابورس ایران نیز تحت عنوان یک شرکت مستقل و واحد، سهامش قابلیت خرید و فروش در بازار بورس و اوراق بهادار کشور را داراست. شما این توانایی را دارید تا به نماد " فرابورس" رجوع کنید و شاخص فرابورس را مشاهده نمایید و نسبت به خرید سهام این شرکت اقدام نمایید. شرکت فرابورس کشور در بازار پایه الف فرابورس جای گرفته و دفتر مرکزی آن هم در بزرگراه حقانی، نبش دیدار شمالی است.
سهامداران اصلی و مهم شرکت فرابورس، عناوین زیر هستند که خودشان بیانگر اهمیت فوق‌العاده سهام این شرکت دولتی مدیریت و نظارت بر بازار فرابورس کشور است:
- ۲۰ درصد سهام متعلق به شرکت بورس اوراق بهادار تهران است
- ۵.۲ درصد سهام متعلق به شرکت گروه مالی ملت است
- ۴.۵ درصد سهام متعلق به شرکت سرمایه گذاری صبا تامین است
- ۲.۴ درصد سهام متعلق به شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است
- ۲.۵ درصد سهام متعلق به شرکت مدیریت فناوری بورس تهران است
- ۲.۴ درصد سهام متعلق به شرکت گروه مالی بانک پارسیان است.
- ۱.۵ درصد سهام متعلق به شرکت کارگزاری بانک کشاورزی است.
- ۱.۴ درصد سهام متعلق به شرکت توسعه صنایع بهشهر است.
- ۱.۰۲ درصد سهام متعق به شرکت مدیریت سرمایه گذاری کوثر بهمن است.
نقد شوندگی یک سهام به چه معناست ؟
هر قدر سرعت تبدیل دارایی یا یک سهام به پول نقد زیادتر باشد به اصطلاح بیان می شود از نقد شوندگی زیادتری برخوردار است. به زبان دیگر سهام نقد شونده، به سهامی می‌گویند که اغلب در بازار بورس خرید و فروش می‌شوند و نظر خریداران و فروشندگان زیادی را به خودشان جلب کرده است و سهم بیشتری در معاملات بازار بورس و اوراق بهادار دارد.
مفاهیم تالار فرعی بورس و تالار اصلی بورس تهران هم بر طبق میزان نقدشوندگی سهام گوناگون تشکیل شده است. جهت آشنایی بیشتر با مفاهیم و اصطلاحات بازار بورس مطالعه مقاله "اصطلاحات بورس به زبان ساده" را به شما پیشنهاد می دهیم.
تالار اصلی بورس چیست ؟
از شهریور ماه سال ۱۳۸۱ بازار بورس و اوراق بهادار تهران تصمیم بر این گرفت تا معاملات سهام شرکت های غیر نقد شونده و نقد شونده را در تابلوهای گوناگون به نمایش بگذارد. این کار به جهت تفکیک شرکت های غیر نقد شونده و نقد شونده، شفاف سازی وضعیت سهام مختلف برای خریداران و فروشندگان و ایجاد حس رقابت بین مدیران شرکت ها صورت پذیرفت.
بر طبق این طرح قیمت ها و معاملات بورس در سه تابلوی اول و دوم و تابلوی فرعی به نمایش عموم گذاشته می شود. و در اصل به مکانی که تابلوی اول و دوم در آن محل قرار دارند " تالار اصلی بورس" می‌گویند. به بیان دیگر تالار اصلی بورس جایی است که تابلوهای اول و دوم قیمت‌هایی درباره سهام نقد شونده در آنجا می‌رود و در آن بخش سهام شرکت های نقد شده مورد معامله قرار می‌گیرند. خریداران و فروشندگانی نیز به تالار اصلی بورس رجوع می‌نمایند که قصد دارند داراییشان را هر چه زودتر به پول نقد تبدیل نمایند.
مفهوم رنگ ها در تفاوت و مفهوم بازار اول و دوم تابلوی اصلی بورس و فرعی بورس با فرابورس :
- زرد: در هفته دو روز دامنه نوسان باز دارند و همین طور سه روز دیگر نیز دامنه نوسان یک ریالی دارند.
- نارنجی: یک روز در هفته دارای دامنه نوسان باز هستند و برای بقیه روزها هم دارای دامنه نوسان یک ریال هستند.
- قرمز: یک روز در ماه دارای دامنه نوسان باز هستند و برای بقیه آن هم اغلب دامنه نوسان یک ریالی دارند. اگر درباره نوسان گیری به دنبال اطلاعات بیشتری هستید می توانید به مقاله ی "آموزش نوسان گیری" مراجعه نمایید.
سه تابلو در بورس :
بازار اول بورس تابلوی اصلی بورس، بازار اول بورس تابلوی فرعی، بازار دوم بورس
دو تابلو در بورس :
بازار اول فرابورس، بازار دوم فرابورس
سه تابلوی بازار پایه :
الف، ب، ج
شرکت های سهامی عامی که نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت می‌گردند و در تابلوی فرابورس و بورس پذیرش نمی‌گردند، سهامداران آن‌ها در بازار پایه معامله و خرید و فروش سهم هایشان را انجام می‌دهند ولی نظیر فرابورس و بورس عرضه اولیه نمی شوند. همین طور سهام هایی که در بازار فرابورس و بورس هستند و از آن‌ها اخراج می‌گردند. به طور مثال زیان ده به حساب می‌آیند یا این که مشمول ماده ۱۴۱ شده‌اند نیز در بازار پایه جای می‌گیرند.
بازار پایه الف: تابلوی نهاد های مالی و تشکل های خود انتظام که از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دارند. نظیر شرکت سپرده گذاری مرکزی یا سهام فرابورس.
بازار پایه ب: سهام هایی که هم از نظر افشای اطلاعات ایراد دارند. هم از نظر زیان دهی مشمول ماده ۱۴۱ می‌شوند، اخراج می شوند و در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند. در یک سال شمسی که منتهی به دوره ای است که هیئت پذیرش قصد دارد رسیدگی کند، می‌بایستی ضریب نقد شوندگی بالای ده درصد گردد.
ضریب نقد شوندگی مساوی است با تعداد روزهایی که اغلب از یک ده هزارم کل تعداد سهام شرکت خرید و فروش و معامله می شود تقسیم بر تعداد کل روزهایی که در اصل معامله می‌گردد ولی در بازار پایه "ج" این محدودیت موجود نیست.
محدودیت دامنه نوسان
در دو تابلوی فرابورس و سه تابلوی بورس مثبت و منفی ۵ است. در بازار پایه "الف" هم مثبت منفی ۵ درصد است. در بازار پایه "ب" مثبت منفی ده درصد است. در بازار پایه "ج" دامنه نوسان نداریم. بازار پایه "ب" از ساعت ۸.۳۰ تا ۹ پیش گشایش و ۹ تا ۱۲ معاملات پیوسته.
۱۲تا ۱۲.۳۰ اردرگذاری و مچینگ و راس ۱۲.۳۰ قیمت گذاشته شده و معامله می شود. بازار پایه ج، ۸.۳۰ تا ۹ مچینگ، راس ۹ قیمت می خورد و از ۹ تا ۱۲ فقط به همان قیمت است که معامله می شود. از ۱۲ تا ۱۲.۳۰ بدون دامنه نوسان مچینگ اتفاق می افتد و راس ۱۲.۳۰ در یک قیمت خاص معامله مچ می شود. توجه داشته باشید داد و ستد سهام و حق تقدم خرید سهام در این تابلو تنها در سه روز معاملاتی هفته شامل روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه ممکن است.
و در آخر...
همانطور که مطالعه کردید، در این مقاله سعی کردیم تا به طور اجمالی مروری کنیم بر تفاوت تابلو اصلی با تابلو فرعی در بازار بورس و اوراق بهادار کشور. امیدواریم که با خواندن این مقاله به اطلاعات مورد نیازتان دست یافته باشید و بتوانید با دانش و مهارت کافی اقدام به سرمایه گذاری در این بازار نمایید.
نظر شما